Meer weten over asbest
Informatie voor de vastgoedsector
Informatie voor werkgevers
Wie is werkgever?
Eenieder die personeel tewerk stelt is een werkgever, gaande van zelfstandigen, winkels en warenhuizen, aannemers, ziekenhuizen, RVT's, scholen, overheden tot privébedrijven van diverse grootte.
Verplichtingen voor de werkgever m.b.t. asbest
Elke werkgever heeft overeenkomstig het KB asbest van 16 maart 2006 (arbeidswetgeving) een aantal verplichtingen m.b.t. de bescherming van het personeel dat door de betreffende werkgever in gebouwen of aan bepaalde installaties tewerk gesteld wordt. Dit betekent in grote lijnen een verplichte opmaak van een asbestinventaris en uitwerken van uitgebreide preventiemaatregelen bij eventuele werken (Wie mag wat? Welke werkwijze? Welke randvoorwaarden?)
Asbestinventaris
Niet de verhuurder of eigenaar van een gebouw of installatie, maar wel de werkgever die er personeel in tewerk stelt staat in voor de opmaak van een asbestinventaris met risicoanalyse en beheersplan en kan zich hier voor laten bijstaan door een erkend labo. Dit betekent dat er zowel bij normale tewerkstelling in een gebouw (vb administratie) als bij technische werken in een gebouw of aan een installatie (onderhoudswerken, renovatie, afbraak,…) een asbestinventaris met risicoanalyse en beheersplan aanwezig dient te zijn. In gebouwen met bouwjaar vanaf 1999 zal normaal geen asbest meer te vinden zijn gezien het verbod op het gebruik van asbest in bouwmaterialen van oktober '98. De wetgeving vermeldt evenwel geen vrijstelling met betrekking tot opmaak van een asbestinventaris voor dergelijke recentere gebouwen.
De asbestinventaris met risicoanalyse wordt voorgelegd aan het comité en de PA-arbeidsgeneesheer. Zij geven hun advies over de asbestinventaris en de beheersmaatregelen. De bevoegde overheid is in dit geval de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (Toezicht Welzijn op het Werk).
Verplichtingen bij werken (onderhoud, afbraak, renovatie,…)
Werken aan gebouwen of installaties mogen nooit aanvangen zonder raadpleging van de asbestinventaris en de asbestinventaris dient tegen ontvangstbewijs overgemaakt te worden aan eventuele derden die de werken komen uitvoeren (aannemers, contractors,…). De werken worden ingedeeld in verschillende categorieën naargelang de aard van de werken (onderhoud en herstel of sloop en verwijdering) en de vereiste beschermingsmaatregelen (eenvoudige handelingen versus verwijderingen door erkende verwijderaars).
Verplichtingen bij alle werkzaamheden waarbij asbestvrijstelling kan optreden:
- Voorafgaande risicoanalyse en vastleggen vereiste maatregelen bij onderhoud en herstelwerken, bij verwijdering van asbest met eenvoudige handelingen en bij verwijdering asbest door erkende verwijderaars (hermetische zone of handschoenzakken)
- Opleiding van personeel in functie van type werken
- Informatieverstrekking
- Meldingen bij de overheid (FOD WASO)
- Verplicht medisch onderzoek in functie van type werken
- Opmaak van werkplannen en procedures
- Opstellen van een meetprogramma bij werken
- Verpakking en afvoer van afval (gebonden - ongebonden)
- Registratie
De bevoegde overheid is in dit geval de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (Toezicht Welzijn op het Werk).
Bijkomende gewestelijke verplichtingen
Is uw bedrijf of instelling gelegen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, dan dient u bovendien in het kader van afbraak of renovatiewerken als bouwheer te beschikken over een destructief asbestonderzoek waarbij de uitvoering en rapportage volledig conform is met de bepalingen van het Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 10 April 2008 (milieuwetgeving). Dit besluit legt immers een meldingsplicht of vergunningsplicht (bij het BIM) op voor werken aan asbestmaterialen waarbij deze specifieke asbestinventaris bij het aanvraagdossier dient toegevoegd te worden. De bevoegde instantie is in dit geval het Brussels Instituut voor milieubeheer. Wallonië heeft een vergelijkbare doch beperktere milieuwetgeving m.b.t. asbestwerven.
In Vlaanderen is er bij sloop of renovatie van niet-residentiële gebouwen met een volume van 1000 m3 of meer een verplichting tot opmaak van een sloopinventaris voor alle afvalstoffen waarin ook asbestmaterialen opgenomen worden. Bevoegde diensten zijn hier LNE en OVAM.
Afval van asbestmaterialen is steeds gevaarlijk afval dat gescheiden wordt verpakt , verwerkt en gestort. Het mag niet gemengd worden met andere afvalstromen.
Informatie voor aannemers
Asbest bij renovatie en sloopwerken
In elk gebouw of installatie die voor 1999 gebouwd werd, kunnen asbestmaterialen voorkomen. Wanneer werken gepland worden in het gebouw of aan een installatie, dan dient vooraf nagegaan te worden of er asbestmaterialen aanwezig zijn (asbestinventaris). Indien bij dit onderzoek asbestmaterialen worden teruggevonden, dan moeten deze materialen volgens de regels van de kunst verwijderd worden vooraleer andere werken kunnen starten.
Regelmatige blootstelling aan asbestvezels door asbestmaterialen op een verkeerde wijze te behandelen verhoogd immers in hoge mate de kans op longvlieskanker op langere termijn. Mensen die werken in de bouw of die onderhoud doen op installaties zijn op dat vlak een risicogroep daar zij vaak in contact komen met asbestmaterialen.
Is een asbestonderzoek wettelijk verplicht bij werken?
Werken mogen nooit aanvangen zonder voorafgaand asbestonderzoek. Zo is zelfs bij de renovatie- of afbraak van een woning een asbestinventaris verplicht en dient voorafgaand aan de werken eerst alle asbest verwijderd te worden. Deze verplichting geldt voor de aannemer als werkgever vanuit het KB asbest van 16 maart 2006 (arbeidswetgeving). Als de opdrachtgever van de werken ook een werkgever is, bijvoorbeeld een bedrijf, dan is er veelal reeds een asbestinventaris aanwezig en dient dat bedrijf een copie tegen ontvangstbewijs aan de aannemer te geven.
Specifieke verplichtingen in de gewesten
In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is bovendien sinds 10 april 2008 een bijkomende verplichting tot opmaak van een asbestinventaris voor de bouwheer of eigenaar van het gebouw in het kader van de meldingsplicht of de verplichte aanvraag van een milieuvergunning bij asbestverwijdering of inkapseling van asbest. Afhankelijk van de teruggevonden hoeveelheden en het soort asbestmateriaal (gebonden versus brosse materialen) zullen de werken immers gemeld moeten worden bij het Brussels Instituut voor milieubeheer of dient men bij deze instantie een milieuvergunning aan te vragen op basis van deze asbestinventaris.
In Vlaanderen geldt dan weer een verplichte opmaak van een sloopinventaris afvalstoffen voor niet residentiële gebouwen van minstens 1000 m3. In deze sloopinventaris worden de asbestmaterialen eveneens mee opgenomen.
In elk geval is het aangewezen de asbestinventaris en de eventuele sloopinventaris te laten opmaken door een deskundige (bijvoorbeeld een erkend labo)
Wie mag asbest verwijderen?
Asbestverwijdering is gebonden aan strikte regels, waarbij het type uitvoerder en de vereiste opleiding afhangt van het soort asbestmateriaal, de staat van het materiaal (schade?) en de manier waarop het materiaal bevestigd is.
Aannemers mogen mits zij voldoen aan de randvoorwaarden (zie verder) een aantal asbestmaterialen wegnemen met de techniek van de eenvoudige handelingen, zoals verwijdering van een dakbedekkingen en andere asbestcementmaterialen (demontage), dichtingen en pakkingen, mastiek rond ramen, kleine hoeveelheden asbestkoord (voorafgaande fixatie) en in uitzonderlijke gevallen minder gebonden plaatmateriaal. Ook onderhoud en herstelwerken waarbij asbest kan vrijkomen mogen onder strikte voorwaarden uitgevoerd worden.
Minder gebonden materialen zoals kalkisolaties rond chauffageleidingen, vloerbekledingen met kartononderlaag, spuitasbest, brandwerende platen, grote hoeveelheden asbestkoord, genagelde platen, gelijmde toepassingen, e.d. mogen enkel door een erkende verwijderaar in hermetische zone uitgevoerd worden. Helaas werken vooral kleinere zelfstandigen nog vaak aan dergelijke materialen met grote asbestblootstellingen tot gevolg.
Zijn er voorwaarden voor asbestverwijdering met eenvoudige handeling?
Voor de verwijdering van asbestmaterialen die met een eenvoudige handeling mogen weggenomen worden (vooral gebonden asbestmaterialen) en zelfs voor onderhoud en herstelwerken waarbij asbest kan vrijkomen dient een aannemer steeds te voldoen aan een aantal voorwaarden die gericht zijn op bescherming van het personeel dat hij te werk stelt.
Een eenvoudige handeling (vb wegnemen dakleien) kan enkel als aan een aantal voorwaarden is voldaan, nl:
- melding van de werken bij de FOD WASO 14 dagen voor aanvang
- werknemers met attest opleiding eenvoudige handeling (8u externe opleiding)
- werknemers medisch gekeurd voor asbestwerken (arbeidsgeneesheer)
- opmaak werkplan en werkprocedure met stof beperkende maatregelen
- registratie van personeel in register bij elke werf (40 jaar bijhouden)
- luchtmetingen (vezelconcentratie < 0,01 vezels/ml)
- gescheiden verpakking, inzameling, verwerking en storten van asbestafval
- Persoonlijke beschermingsmiddelen (P3-masker, stofdichte overall,…)
- Signalisatie en afscherming van de werf, Hygiëne voorzieningen (douche, refter,…)
- …
Voor onderhoud en herstelwerken met mogelijke asbestvrijstelling gelden dezelfde voorwaarden, met dat verschil dat de opleiding voor werknemers intern mag gegeven worden en dat de melding eenmalig (dus niet bij elke werf) kan gebeuren.
De criteria voor erkende verwijderaars zijn uiteraard nog een stuk strenger en worden strikt gecontroleerd door de overheid via het toezicht op de erkenning en werfbezoeken.
De inspectiediensten controleren ook regelmatig kleinere werven daar in de afgelopen jaren toch is gebleken dat binnen de sector van de bouw vaak uit onwetendheid of soms ook uit economische belangen toch nog dikwijls onzorgvuldig omgegaan wordt met asbest. De Belgische ziektecijfers van het Fonds van beroepsziekten spreken voor zich met 100 tot 200 nieuwe gevallen van longvlieskanker per jaar, waarbij het merendeel mensen zijn die in de asbestindustrie gewerkt hebben of die een technische job hebben (loodgieters, dakwerkers,…). Een aantal handelingen zoals het ontmossen van daken in asbestcement, het doorslijpen van asbestmaterialen en het plaatsen van zonnepanelen op asbesthoudende daken is bij wet verboden, maar gebeurt helaas nog al te dikwijls.
Los van de gezondheidsrisico's kunnen verkeerde handelingen op asbestmaterialen ook leiden tot zware financiële gevolgen en gerechtelijke procedures wanneer nadien een asbestvervuiling in een gebouw of in de omgeving wordt vastgesteld. Het is dus uiterst belangrijk vooraf na te gaan welk type verwijdering noodzakelijk is, wat de voorwaarden zijn en de regels van de kunst binnen het praktisch haalbare te volgen zonder veiligheid van personeel en omwonenden in gevaar te brengen.
Wat als ik geen personeel te werk stel?
Strikt genomen valt een zelfstandige die geen personeel in dienst heeft niet onder het KB asbest van 16 maart 2006 die de verplichtingen oplegt m.b.t. asbestinventarisatie en bescherming van personeel bij werken aan asbestmaterialen.
Dit betekent evenwel niet dat men zomaar kan doen wat men wil en alles kan gaan verwijderen zonder beschermingsmaatregelen, zoals dikwijls verkeerdelijk gedacht wordt. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is men nog steeds gebonden aan het Besluit van 10 April 2008 en in Vlaanderen is hoofdstuk 6 Art 6.4 van Vlarem II (milieuwetgeving) van toepassing.
Vooral de Brusselse wetgeving legt eveneens strikte voorwaarden op voor asbestverwijdering m.b.t. voorafgaand asbestonderzoek en de toegelaten verwijderingstechnieken. Ook de Gewestelijke afvalwetgevingen die een strikt gescheiden inzameling van asbestafval opleggen blijven van toepassing.
Wat met asbestafval?
Alle asbestafval inclusief gebonden asbestcement is overeenkomstig de Gewestelijke afvalwetgevingen gevaarlijk afval en mag niet bij andere afvalstromen terecht komen. Gebonden asbestafval wordt verpakt gestort, ongebonden asbestafval wordt eerst gecementeerd (Rematt) en daarna verpakt en gestort.
Aannemers en asbestverwijderaars maken gebruik van het professionele circuit van asbestinzameling en verwerking via de daartoe vergunde bedrijven en storten.
Particulieren en kleine aannemers kunnen in Vlaanderen hun gebonden asbestafval (asbestcement) aanbieden via de containerparken (al dan niet gratis). In Brussel en Wallonië zijn er enkele gespecialiseerde inzamelpunten.
Voor afval van ongebonden asbestmateriaal (vb een asbestkoord) is er geen inzameling voor particulieren en kleine zelfstandigen en is men aangewezen op het professionele circuit van asbestverwijderaars en gespecialiseerde afvalbedrijven of verwerkers. Velen vinden de weg niet naar dit professionele circuit en bovendien is dit een duurdere aangelegenheid waardoor nog veel asbestafval bij het gewone bouwpuin of huisvuil terecht komt, wat uiteraard niet de bedoeling kan zijn.
Informatie voor de vastgoedsector
Asbest bij verkoop/verhuur van vastgoed
in België werd asbest op grote schaal gebruikt in bouwmaterialen tussen 1950 en 1999. Bij verkoop of bij verhuur van gebouwen is bijgevolg een voorafgaande opsporing van asbestmaterialen zeker geen overbodige luxe. Los van de wettelijke verplichtingen kan de aanwezigheid van dergelijke asbestmaterialen immers leiden tot gerechtelijke procedures en schadeclaims met betrekking tot eventuele waardevermindering van het pand of met betrekking tot blootstelling aan asbest van latere gebruikers van het goed. De kostprijs van asbestverwijdering kan immers aardig oplopen, zeker in grotere gebouwen.
Bovendien kunnen aannemers bij eventuele sloop- of renovatie van een gebouw vanuit de arbeidswetgeving dergelijke werken nooit starten zonder voorafgaande asbestinventarisatie.
Is een asbestonderzoek wettelijk verplicht?
Strikt genomen heeft een gebouweigenaar of een immokantoor geen wettelijke verplichting tot instellen van een asbestonderzoek voor een pand –of goed dat te koop of te huur wordt gesteld. Deze verplichting is immers vervat in arbeidswetgeving en is een verplichting voor werkgevers die personeel te werk stellen in een gebouw of aan een installatie. Desalniettemin is een asbestinventaris voorafgaand aan een verkoop of verhuur van een pand geen overbodige luxe, gezien meer en meer kopers en huurders gerechtelijke procedures opstarten wanneer blootstelling aan asbest is opgetreden of wanneer saneringskosten bij een aangekocht goed hoog blijken op te lopen.
Wanneer renovatie- of afbraakwerken in uw opdracht worden uitgevoerd, dan is de bouwheer voor gebouwen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wel verantwoordelijk voor de opmaak van een asbestinventaris vanuit de Brusselse milieuwetgeving (Besluit van 10 April 2008) in het kader van de melding van de werken of voor aanvraag van een milieuvergunning.
In Vlaanderen geldt dan weer een verplichte opmaak van een sloopinventaris afvalstoffen voor niet residentiële gebouwen van minstens 1000 m3. In deze sloopinventaris worden de asbestmaterialen mee opgenomen.
Tot slot is bij renovatie- of afbraakwerken elke werkgever conform het KB van 16 maart 2006 verplicht een voorafgaande asbestinventaris op te maken ten einde voor de start van deze werken het gebouw eerst te ontdoen van de aanwezige asbestmaterialen. Dit betekent dat een aannemer geen renovatie of afbraakwerken kan aanvangen zonder voorafgaand asbestonderzoek en dat voor aanvang van de werken eerst de asbestmaterialen op correcte wijze verwijderd dienen te worden. Het risico bestaat dat werken enorme vertragingen en onvoorziene kosten oplopen wanneer u als opdrachtgever van de werken geen controle uitoefent over de aanwezigheid van een asbestinventaris.
In die zin is een asbestinventaris altijd onontbeerlijk voor vastgoedtransacties. Ook het vastleggen van de saneringstechnieken, het uitschrijven van technische bestekken en de opvolging en vrijgave van de asbestverwijderingswerken vergt een gespecialiseerde kennis en strikte begeleiding.
Informatie voor particulieren
Heb ik asbest in huis ?
De kans is vrij groot dat u als particulier in contact komt met asbestmaterialen gezien asbest in het verleden (tussen 1950 en 1999) in België op grote schaal werd gebruikt in bouwmaterialen. Indien u beschikt over een oude woning (bouwjaar voor 1999), dan kunnen er asbesthoudende materialen aanwezig zijn. Vooral woningen daterend van voor 1985 kunnen veel verschillende soorten asbestmaterialen bevatten. Ook op het werk, in de omgeving of in publieke gebouwen kunnen uiteraard asbestmaterialen aanwezig zijn.
Is de aanwezigheid van asbest in gebouwen altijd gevaarlijk?
De aanwezigheid van asbestmaterialen in een woning vormt over het algemeen geen probleem bij normaal gebruik van de woning of bij het betreden van een gebouw, daar de asbestvezels veelal sterk gebonden zijn in een cementtoepassing of in geval van minder gebonden asbestvezels, het materiaal afgesloten is van de lucht (vb kartondichting of koord in chauffageketel). In een aantal gevallen waarbij materialen in slechte staat verkeren of waarbij minder gebonden asbestmaterialen vrij aan de lucht voorkomen kan er wel een gevaar voor de gezondheid optreden bij gebruik van het gebouw.
Wanneer er gewerkt wordt aan de asbestmaterialen waarbij de materialen beschadigd raken, dan is er uiteraard wel steeds een gevaar voor de gezondheid. Bij beschadiging van asbestmaterialen komen immers asbestvezels in de lucht en kunnen de vezels ingeademd worden. Bovendien kan het vrijgekomen asbeststof neerslaan in de lokalen waar de werken werden uitgevoerd en op die manier bij later gebruik van deze ruimtes opnieuw kleine blootstellingen veroorzaken. Vooral doe-het-zelvers en kleine zelfstandigen werken vaak uit onwetendheid of soms uit economisch belang onbeschermd en zonder de nodige afschermende maatregelen aan asbestmaterialen. Zij lopen op dat moment blootstellingen op die 30 tot 40 jaar later kunnen leiden tot een longvlieskanker, zeker wanneer de blootstellingen regelmatig herhaald worden.
Kan ik asbest opsporen?
Het is uiterst belangrijk om asbestmaterialen in kaart te brengen, zelfs voor een gewone woning (bouwjaar voor 1999). Ook bij de verkoop of aankoop van een oudere woning is een voorafgaand asbestonderzoek geen overbodige luxe. De kosten voor een asbestverwijdering kunnen immers oplopen en meer en meer worden gerechtelijke procedures opgestart die jarenlang kunnen aanslepen. Opsporen en beoordelen van asbestmaterialen kan men best overlaten aan een deskundige. Om een idee van de mogelijke asbestmaterialen te krijgen, kan u ook steeds de brochure "Asbest in en om het huis" van de Vlaamse overheid raadplegen (gratis download: link brochure..)
Wie mag asbest verwijderen?
De verwijdering van asbest is wettelijk geregeld. Enkel sterk gebonden asbestmaterialen zoals bijvoorbeeld asbestcement golfplaten en leien mogen onder strikte randvoorwaarden door een gewone aannemer of dakwerker verwijderd worden voor zover ze voorzichtig gedemonteerd en verpakt worden.
Andere minder gebonden materialen zoals kalkisolaties rond chauffageleidingen mogen enkel door erkende verwijderaars onder hermetische omstandigheden weggenomen worden.
Een aantal werkzaamheden zoals het ontmossen van daken of het doorslijpen van asbestmaterialen is bij wet verboden.
Helaas wordt hier zeer vaak tegen gezondigd en worden vaak door kleine zelfstandigen of doe-het-zelvers ongeoorloofde werken uitgevoerd, met alle gevolgen vandien. Niet alleen brengt dit een grote asbestblootstelling voor de uitvoerders met zich mee, maar betekent dit vaak ook een risico voor de latere gebruiker van het goed en mogelijk oplopende kosten voor latere sanering of gerechtelijke procedures.
Waar kan ik asbestafval kwijt?
Als particulier kan u enkel hechtgebonden asbestafval (asbestcement of in de volksmond eternit) afleveren op het containerpark waar het gescheiden ingezameld wordt in een container met Big-Bag.
Afval van minder gebonden materialen zoals kalkisolaties, asbestkarton, asbestkoord,… mag u niet afleveren op een containerpark. Voor de verwijdering en afvoer van minder gebonden asbestafval dient u een beroep te doen op een gespecialiseerde firma.